Saltar ao contido

Illas Cook

Editar as ligazóns
Na Galipedia, a Wikipedia en galego.
Modelo:Xeografía políticaIllas Cook
Kūki 'Āirani (mis) Editar o valor en Wikidata
Bandeira
Bandeira
Imaxe
HimnoTe Atua mou e Editar o valor en Wikidata
Localización
Editar o valor en Wikidata Mapa
 21°14′S 159°47′O / -21.23, -159.78
CapitalAvarua Editar o valor en Wikidata
Poboación
Poboación14.222 (2023) Editar o valor en Wikidata (59,26 hab./km²)
Lingua oficiallingua inglesa
Lingua maorí das Illas Cook Editar o valor en Wikidata
Xeografía
Parte de
Superficie240 km² Editar o valor en Wikidata
Punto máis altoTe Manga (652 m) Editar o valor en Wikidata
Creación4 de agosto de 1965 Editar o valor en Wikidata
Organización política
• Monarca Editar o valor en WikidataCarlos III do Reino Unido (2022–) Editar o valor en Wikidata
• Primeiro-ministro das Ilhas Cook (pt) Traducir Editar o valor en WikidataHenry Puna (pt) Traducir (2010–) Editar o valor en Wikidata
Órgano lexislativoParliament of the Cook Islands (en) Traducir , (Escano: 24) Editar o valor en Wikidata
Membro de
Organización de Aviación Civil Internacional
Alianza dos Pequenos Estados Insulares
Organización Mundial da Saúde
Grupo de Estados de África, Caribe e Pacífico
Banco Asiático de Desenvolvemento (1976–)
UNESCO (1989–)
Organización Meteorolóxica Mundial (1995–)
Organización para a Prohibición de Armas Químicas (1997–) Editar o valor en Wikidata
MoedaDólar neozelandés Editar o valor en Wikidata
Identificador descritivo
Fuso horario
Dominio de primeiro nivel.ck Editar o valor en Wikidata
Prefixo telefónico+682 Editar o valor en Wikidata
Teléfono de emerxencia999, 998 (en) Traducir e 996 (en) Traducir Editar o valor en Wikidata
Código de paísCK Editar o valor en Wikidata
Outro
Irmandado con
Auckland (2012–) Editar o valor en Wikidata
Sitio webck… Editar o valor en Wikidata

As Illas Cook (en inglés Cook Islands, en maorí das Illas Cook Kūki 'Āirani)[1] conforman un arquipélago localizado no océano Pacífico Sur, entre Hawai e Nova Zelandia. Posúen un sistema de goberno democrático-parlamentario en Libre asociación con Nova Zelandia. As quince pequenas illas teñen unha área combinada de 240 km². A Zona Económica Exclusiva (ZEE) das Illas Cook cobre 1.960.027 km² de océano.[2] A capital é Avarua e o turismo é a industria máis importante. Unha forma popular de arte nas illas é o tivaevae, unha clase de colchas.

Desde 2001, as Illas Cook teñen a súa propia política exterior e de defensa.[3] Nas últimas décadas, as Illas Cook adoptaron unha política exterior cada vez máis firme, e un insular, Henry Puna, exerce actualmente como secretario xeral do Foro das Illas do Pacífico.[4] A maioría dos habitantes das Illas Cook son cidadáns de Nova Zelandia, pero tamén teñen a condición de cidadáns das Illas Cook, que non se lles concede a outros cidadáns neozelandeses. As Illas Cook son un membro activo da Comunidade do Pacífico desde 1980.

Os principais núcleos de poboación das Illas Cook están na illa de Rarotonga (13.007 no 2016),[5] onde hai un aeroporto internacional. O censo de 2016 situou a poboación total en 17.459 habitantes. Tamén hai unha poboación maior de habitantes das Illas Cook en Nova Zelandia e Australia: no censo de Nova Zelandia de 2018, 80.532 persoas dixeron ser habitantes das Illas Cook ou descender das Illas Cook.[6] O último censo australiano rexistrou 28.000 habitantes das Illas Cook que vivían en Australia, moitos deles con cidadanía australiana.[7]

Con máis de 168.000 visitantes que viaxaron ás illas en 2018,[8] o turismo é a principal industria do país e o principal elemento da economía, por diante da banca offshore, as perlas e as exportacións mariñas e de froitas.

Historia

[editar | editar a fonte]

As Illas Cook habitáronse por primeira vez ao redor do ano 1000 d.C.[9] por pobos polinesios que se pensa que emigraron de Tahití,[10] unha illa a 1154 km. ao nordeste da illa principal de Rarotonga.

Os primeiros contactos europeos na illa remóntanse en 1595 cando o explorador español Álvaro de Mendaña de Neyra avista a illa Pukapuka, e bautízaa como "San Bernardo". En 1606 o explorador Pedro Fernández de Quirós capitán portugués ao servizo da Coroa española, fixo o primeiro desembarco europeo nas illas cando pisou Rakahanga en 1606, chamando á illa Gente Hermosa (Xente Fermosa).[11] En 1764 os británicos avistan Pukapuka e chámana Danger Island pero non chegan a asentarse.

O capitán navegante británico James Cook chegou en 1773 e de novo en 1777[12] reclamando para a coroa británica o arquipélago, e dá a illa de Manuae o nome Illa Hervey. O nome de Illas Hervey pasou a aplicarse a todo o grupo do sur. O nome "Illas Cook", en homenaxe a Cook, apareceu por primeira vez nunha carta naval rusa publicada por Adam Johann von Krusenstern na década de 1820.[13]

En 1813 John Williams, un misioneiro do bergantín colonial Endeavour (que non é o mesmo barco que o de Cook) fixo o primeiro avistamento europeo rexistrado de Rarotonga.[14] O primeiro desembarco rexistrado en Rarotonga por europeos foi en 1814 polos Cumberland, xurdiron problemas entre os mariñeiros e os insulares e moitos morreron por ambos os dous lados.[14] As illas non viron máis europeos ata que chegaron os misioneiros ingleses en 1821. O cristianismo axiña afianzouse na cultura e moitos insulares son cristiáns hoxe en día.[15]

As illas foron unha parada popular no século XIX para os barcos baleeiros dos Estados Unidos, Gran Bretaña e Australia. Visitáronas, polo menos desde 1826, para obter auga, comida e leña.[16] As súas illas favoritas eran Rarotonga, Aitutaki, Mangaia e Penrhyn.

Gobernador Lord Ranfurly lendo a proclamación de anexión á Queen Makea o 7 de outubro de 1900.

As Illas Cook aliñáronse co Reino Unido en 1890, en gran parte polo temor dos residentes británicos a que Francia puidese ocupar as illas como xa fixera con Tahití.[17] O 6 de setembro de 1900, os líderes dos insulares presentaron unha petición pedindo que as illas (incluíndo Niue "se é posible") fosen anexadas como territorio británico.[18][19] Os días 8 e 9 de outubro de 1900, sete instrumentos de cesión de Rarotonga e outras illas foron asinados polos seus xefes e pobos. Emitiuse unha Proclamación británica, que indicaba que as cesións foron aceptadas e as illas declaradas partes dos dominios da Súa Maxestade Británica.[18] Non obstante, non incluía a Aitutaki. Aínda que os habitantes se consideraban súbditos británicos, o título da Coroa non estaba claro ata que a illa foi formalmente anexionada por esa Proclamación.[20][21] En 1901 as illas incluíronse dentro dos límites da Colonia de Nova Zelandia por Orde en Consello [22] baixo a Colonial Boundaries Act, 1895 do Reino Unido.[18][23] O cambio de fronteira fíxose efectivo o 11 de xuño de 1901, e as Illas Cook mantiveron unha relación formal con Nova Zelandia desde ese momento.[18]

O 4 de agosto de 1965, Nova Zelandia confírelles ás Illas Cook a autonomía. En 1985 firma un tratado no cal declara o Pacífico Sur como zona non nuclear.

O 13 de xullo de 2017, as Illas Cook estableceron Marae Moana, converténdose na área protexida máis grande do mundo por tamaño.[24]

En marzo de 2019, informouse de que as Illas Cook tiñan plans para cambiar o seu nome e eliminar a referencia ao capitán James Cook en favor de "un título que reflicta a súa 'natureza polinesia'".[25][26] Máis tarde informouse en maio de 2019 de que o cambio de nome proposto fora mal recibido pola diáspora das Illas Cook. Como compromiso, decidiuse que o nome inglés das illas non sería alterado, senón que se adoptaría un novo nome maorí das Illas Cook para substituír o nome actual, unha transliteración do inglés.[27] As discusións sobre o nome continuaron en 2020.[28]

Política

[editar | editar a fonte]

É unha dependencia cunha democracia representativa parlamentaria, onde a Raíña de Nova Zelandia, representada nas illas polo Representante da Raíña, é o Xefe de Estado, o Ministro Xefe é o xefe de goberno. As illas son autogobernadas en libre asociación con Nova Zelandia e son completamente responsables dos asuntos internos. Nova Zelandia retén algunhas responsabilidades de asuntos externos, en consulta coas Illas Cook. En anos recentes, as Illas Cook tiveron maior control nos seus asuntos externos e no 2005 tivo relacións diplomáticas con 18 países. O poder executivo é exercido polo goberno. O poder lexislativo é encomendado polo goberno e o Consello Lexislativo. O poder xudicial é independente do poder executivo e lexislativo.

O alto comisionado de Nova Zelandia é escollido polo goberno neozelandés. O gabinete é escollido polo primeiro ministro e é colectivamente responsable diante ao Parlamento, o Consello Lexislativo posúe 25 membros, elixidos por un termo de cinco anos, cun escano por distrito electoral. A Constitución vixente data do 5 de agosto de 1965 (modificada en maio de 1981). No país existen tres partidos políticos: o Partido Alianza Democrática, o Partido das Illas Cook e o Tumu Enua.

A defensa destas illas está baixo a responsabilidade de Nova Zelandia, en consulta coas Illas Cook e baixo o seu requirimento.

Xeografía

[editar | editar a fonte]

Situado entre os paralelos 9° e 23° ao sur, o arquipélago consta de 9 montañosas illas volcánicas ao sur e numerosos atois baixos ao norte, que en conxunto teñen unha área de 240 km cadrados. O punto máis alto é o Te Manga (652 m). A capital, Avarua, localízase na illa de Rarotonga.

O clima é tropical, moderado con algúns ventos. Polo xeral percorren tifóns de novembro a marzo.

Son 9 municipios.

Illas Cook do Sur

[editar | editar a fonte]

Illas Cook do Norte

[editar | editar a fonte]
Mapa das Illas Cook

Demografía

[editar | editar a fonte]

A maioría dos habitantes son polinesios étnicos (81%), con minorías mestizas (15%), europeas (2%) e outras. A maioría profesa o protestantismo (moitos pertencentes á Igrexa Cristiá das Illas Cook) e existe unha minoría católica. Os idiomas oficiais son o inglés, o maorí das Illas Cook. Na Illa de Pukapuka fálase a lingua pukapukana.

Moitos habitantes emigraron a outros países, estímase que existen ao redor de 60.000 habitantes no estranxeiro; dos cales 40.000 están en Nova Zelandia. Existe dentro do país un decrecemento en todas as illas, excepto Rarotonga.

Economía

[editar | editar a fonte]
Edificio do Parlamento das Illas Cook.

Como se dá noutras nacións do Pacífico sur, a economía das Illas Cook sofre polo illamento do país, a falta de recursos naturais e a deficiente infraestrutura, sen mencionar os fenómenos meteorolóxicos que devastan regularmente a rexión.

A agricultura prové a maior parte dos ingresos, coa exportación de copra e cítricos. O resto da produción agrícola componse de tomate, chícharos, plátano, ananás, café, batata, taro e papaia. Cóntase tamén unha centena de produtores de perlas negras.

As illas Cook deben importar alimentos, téxtiles, combustible e madeira.

A industria está limitada á transformación de froitas, confección de roupa e produción de artesanías. O déficit comercial é emendado polas remesas de emigrantes e a axuda externa, en particular de Nova Zelandia.

Logo de declararse en quebra en 1996, o país tomou accións co fin de sortear a súa difícil situación económica. O número de funcionarios gobernamentais foi reducido á metade, pecháronse as representacións diplomáticas no estranxeiro e vendéronse os activos públicos.

O goberno busca promover o turismo, ofrecer facilidades fiscais, e propiciar o desenvolvemento da pesca e da minería. Os resultados foron regulares: os habitantes, maioritariamente de orixe polinesio, seguen tendo problemas para vivir coa débil produción local, polo que ven obrigados a emigrar.

Transportes

[editar | editar a fonte]

O arquipélago dispón de dous portos, Avarua e Avatiu, e seis aeródromos (un con pista pavimentada). Existen 187 km de estradas, dos cales só 35 están pavimentados.

Notas

[editar | editar a fonte]
  1. ↑ Cook Islands Maori dictionary by Jasper Buse & Raututi Taringa, Cook Islands Ministry of Education (1995) page 200
  2. ↑ Fisheries, Ecosystems and Biodiversity. Sea Around Us
  3. ↑ "Constitution of the Cook Islands" (PDF) (en inglés). Consultado o 22 de xullo de 2022. 
  4. ↑ "Cook Islands". France in New Zealand. 13 de marzo de 2014. Arquivado dende o orixinal o 27 de xuño de 2015. Consultado o 30 de outubro de 2015. Since 2001, the Cook Islands has complete sovereignty in managing their Foreign affairs according to the common declaration of 6 de abril de 2001. 
  5. ↑ "Census 2016 - Cook Islands - Ministry of Finance and Economic Management". www.mfem.gov.ck (en inglés). Arquivado dende o orixinal o 28 de agosto de 2017. Consultado o 2017-11-11. 
  6. ↑ "2018 Census ethnic group summaries – Cook Islands Maori". Statistics New Zealand. Consultado o 22 de xaneiro de 2022. 
  7. ↑ "Ancestry 1st response (ANC1P)". Australian Bureau of Statistics. 15 de outubro de 2021. Consultado o 24 de xullo de 2022. 
  8. ↑ "Cook Islands welcome more visitors". Radio New Zealand. febreiro de 2019. Arquivado dende o orixinal o 8 de setembro de 2019. 
  9. ↑ Chikamori, Masashi (1996). "Development of coral reefs and human settlement: Archaeological research in the Northern Cook Islands and Rarotonga". Bulletin of the Indo-Pacific Prehistory Association 15: 45–52. doi:10.7152/bippa.v15i0.11533. Consultado o 21 de agosto de 2020. 
  10. ↑ Kenneth P. Emory (1963). "East Polynesian Relationships: Settlement Pattern and Time Involved as Indicated by Vocabulary Agreements". Journal of the Polynesian Society 72 (2): 78–100. Arquivado dende o orixinal o 06 de outubro de 2022. Consultado o 26 de agosto de 2020. 
  11. ↑ Hooker, Brian (1998). "European discovery of the Cook Islands". Terrae Incognitae 30 (1): 54–62. doi:10.1179/tin.1998.30.1.54. 
  12. ↑ Thomas, Nicholas (2003). Cook : as extraordinarias viaxes do capitán James Cook, Walker & Company, ISBN 0802714129, páxinas 310–311.
  13. ↑ "Cook Islands Government website". Cook-islands.gov.ck. Arquivado dende o orixinal o 26 de marzo de 2009. Consultado o 18 de novembro de 2011. 
  14. ↑ 14,0 14,1 "History of the Cook Islands". Ck/history. Consultado o 18 de novembro de 2011. 
  15. ↑ "Cook Islands profile - Timeline". BBC News (en inglés). 2018-01-09. Consultado o 2021-02-19. 
  16. ↑ Robert Langdon (ed.) Where the whalers went: an index to the Pacific ports and islands visited by American whalers (and some other ships) in the 19th century, (1984) Canberra, Pacific Manuscripts Bureau, pp16 & 24.
  17. ↑ Ward, Charles James (20 de setembro de 1933). "How Cook Islands Became British". IV(3) Pacific Islands Monthly. Consultado o 27 de setembro de 2021. 
  18. ↑ 18,0 18,1 18,2 18,3 "Commonwealth and Colonial Law" by Kenneth Roberts-Wray, London, Stevens, 1966. P. 891
  19. ↑ N.Z. Parliamentary Pp., A3 (1901)
  20. ↑ "Commonwealth and Colonial Law" by Kenneth Roberts-Wray, London, Stevens, 1966. P. 761
  21. ↑ N.Z. Parliamentary Pp., A1 (1900)
  22. ↑ S.R.O. & S.I. Rev. XVI, 862–863
  23. ↑ 58 & 59 V. c. 34.
  24. ↑ "Cook Islands Marae Moana legislation passed". RNZ. 13 de xullo de 2017. Consultado o 27 de febreiro de 2022. 
  25. ↑ "Cook Islands to choose new indigenous name and remove any association with British explorer". Daily Telegraph. Arquivado dende o orixinal o 11 de xaneiro de 2022. Consultado o 6 de marzo de 2019 – vía www.telegraph.co.uk. 
  26. ↑ "Cook Islands government backs name change body". Radio New Zealand (en inglés). 2019-03-05. Consultado o 2019-03-06. 
  27. ↑ "Cook Islands: Backlash over name change leads to compromise traditional name". Pacific Beat with Catherine Graue (ABC News). 23 de maio de 2019. Consultado o 26 de novembro de 2019. 
  28. ↑ "Renewed calls for the Cook Islands to take on indigenous name". RNZ. 2 de xullo de 2020. 

Véxase tamén

[editar | editar a fonte]

Bibliografía

[editar | editar a fonte]
  • Gilson, Richard. The Cook Islands 1820–1950. Wellington, New Zealand: Victoria University Press, 1980. ISBN 0-7055-0735-1
  • Roberts, John. Around the Corner from Nowhere: The Cook Islands Rediscovered. Independent Publishing Network, 2022, Amazon. ISBN 978-1-80068-445-4

Ligazóns externas

[editar | editar a fonte]
Traído desde «https://gl.wikipedia.org/w/index.php?title=Illas_Cook&oldid=6680764»